TİYATRO
Tiyatro sahnede, bir seyirci topluluğu önünde, oyuncular tarafından
canlandırılmak üzere yazılan edebî türdür.
Konusunu günlük yaşamdan alabileceği gibi tarihten, mitolojiden de alabilir.
Tiyatro eserinde yer, dekor ve kişilerle ilgili bilgiler perde (bölüm) başlarında yer
alır.
Oyuncuların sergilemeleri gereken davranışlar yay ayraç içinde verilir.
Anlatım, karşılıklı konuşma şeklindedir.
Tiyatro Türünün İlkleri
Tiyatronun kökeni Eski Yunan’da bağ bozumu tanrısı Dionysos (Diyonizos)
adına yapılan dinî törenlere dayanmaktadır.
Türk edebiyatına Batılı anlamda tiyatro Tanzimat’la girmiştir.
İlk yerli tiyatro, Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseridir.
Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre adlı eseri ise sahnelenen ilk
oyundur.
Tiyatro Türleri
Modern tiyatro trajedi, komedi ve dram türlerine ayrılır.
Tiyatronun Yapı Unsurları
Tiyatronun yapı unsurları; dramatik örgü, yer, zaman, çatışma ve kişilerdir.
Dramatik Örgü: Tiyatro eserindeki olay örgüsüdür. Her olay, iletiyi seyirciye
ulaştırmak için oluşturulan bütünün parçasıdır. Temel ve yan çatışmalardan doğan
olaylar, neden-sonuç ilişkisi ile birbirine bağlanır. Dramatik örgü perde, sahne vb.
bölümlemeler etrafında düzenlenir (Bazı metinlerde bu bölümlemelere karşılık
gelen meclis, fasıl gibi terimler bulunur.).
Yer (Mekân): Olayların geçtiği çevredir. Canlandırılan olaylar, yaşandığı zamana
ve çevreye uygun bir dekor ile sahnede yansıtılır. Oyunun geçtiği yeri
canlandırmak için kullanılan ışık, eşya gibi araçların tümü dekoru oluşturur.
Zaman: Olayların başlangıcı ile bitişi arasında geçen süredir. Tiyatro metninde
olaylar; kronolojik
zaman, düğümden başlatılan zaman, sonuçtan başlatılan zaman ve düzensiz
zamanlardan biri ile
sıralanabilir.
Çatışma: Dramatik örgünün gelişmesinde basamakları ortaya çıkaran, kişiler
arasındaki iç ve dış mücadeleler, anlaşmazlıklardır. Karşıt duygu, düşünce ve
isteklerin; kişilik özelliklerinin bir arada sergilenmesi ile ortaya çıkar. Sosyal statü,
ekonomik durum, psikolojik yapı, eğitim ve kültür gibi unsurlardaki keskin
farklılıklar çatışmayı belirleyen etkenlerdir.
Kişiler: Tiyatro eserinde aralarında çatışma bulunan ve böylelikle olayları var
eden insanlardır.
Kişiler, iletinin okura / izleyiciye ulaşmasını sağlayan temel unsurdur. Kişiler,
olaylardaki ağırlıklarına göre birinci veya ikinci derecede önemli kişiler diye ayrılır.
Tip ve karakterler çevrelerinden soyutlanmadan toplumsal, fiziksel ve psikolojik
özellikleriyle verilir.